გარდატეხის ასაკი ბავშვობისა და ზრდასრულობის შორის ყველაზე მგრძნობიარე და დელიკატური პერიოდია. ზოგიერთ მოზარდს ეს ფაზა ადრე ეწყება, ზოგს კი — გვიან, რაც ხშირად ხდება დაბალი თვითშეფასების, შფოთვისა და მოტივაციის დაკარგვის მიზეზი. როცა თანატოლები უკვე შეიცვლებიან ფიზიკურად და ემოციურად, ხოლო თვითონ ჯერ კიდევ “ბავშვად” გრძნობენ თავს, ჩნდება განცდა, თითქოს სხვები წინ არიან.
თუმცა მოტივაციის დაბრუნება და გაძლიერება სრულიად შესაძლებელია — მთავარია, მივუდგეთ მოზარდს სწორად, მეცნიერებაზე დაფუძნებული მიდგომებით.
მისცეთ მოზარდს არჩევანის უფლება
კვლევების მიხედვით (Self-Determination Theory, Deci & Ryan), მოტივაციის ერთ-ერთი მთავარი წყაროა ავტონომია — როცა ადამიანს აქვს განცდა, რომ თავად მართავს საკუთარ ცხოვრებას.
ამის მისაღწევად:
-
მიეცით მას არჩევანის უფლება: როდის შეასრულოს დავალება, რა თემაზე იმუშაოს ან როგორ ჩაერთოს აქტივობაში.
-
მოექეცით როგორც თანასწორს, რომელსაც შეუძლია საკუთარი აზრის დაფიქსირება.
-
ერიდეთ ზედმეტ კონტროლს (“გააკეთე ასე და არა სხვანაირად”) — ეს ამცირებს შინაგან მოტივაციას.
როგორც UNICEF-ის ფსიქოლოგები აღნიშნავენ, როცა მოზარდი გრძნობს, რომ გადაწყვეტილებაში მისი აზრიც ფასობს, იზრდება პასუხისმგებლობისა და ჩართულობის დონე.
2. დაეხმარეთ, რომ იგრძნოს — „მე შემიძლია“
მოზარდის მოტივაციის გასაძლიერებლად საჭიროა მას ჰქონდეს განცდა, რომ მისი შრომა შედეგს იძლევა. ეს ე.წ. კომპეტენციის განცდა მოტივაციის მთავარი საფუძველია.
როგორ გავაძლიეროთ ეს შეგრძნება:
-
აქეთეთ მიუთითეთ არა მხოლოდ შედეგზე, არამედ მცდელობაზეც: „შენი შრომა ჩანს — წინსვლა აშკარაა“.
-
დაანახეთ, რომ უნარები ვითარდება — შეცდომა სწავლების ნაწილია და არა წარუმატებლობა.
-
გამოიყენეთ ე.წ. “growth mindset” მიდგომა — ანუ აქცენტი მუდმივ ზრდასა და სწავლაზე.
ასეთი მიდგომა მოზარდს აძლევს სტიმულს, არ დანებდეს მაშინაც კი, როცა რაღაც არ გამოსდის.
3. დააკავშირეთ ამოცანები მის ინტერესებთან
მოტივაცია იზრდება მაშინ, როცა საქმე გვხვდება იმას, რაც მნიშვნელოვანია თვითონ მოზარდისთვის.
-
სცადეთ გაიგოთ, რა აინტერესებს: მუსიკა, სპორტი, ტექნოლოგიები, ხელოვნება თუ სოციალური აქტივობები.
-
დაუკავშირეთ სასწავლო ამოცანები ამ ინტერესებს — მაგალითად, თუ უყვარს ვიდეოები, შეუძლია საკუთარი თემის ვიდეო-რეფლექსია შექმნას.
-
დაეხმარეთ მიზნების დასახვაში: ერთი გრძელვადიანი მიზანი და რამდენიმე მოკლევადიანი ნაბიჯი.
GT Scholars-ის კვლევებით დადასტურებულია, რომ მოზარდები, რომლებიც ხედავენ თავიანთი შრომის მიზანს, ბევრად უფრო მოტივირებულები რჩებიან.
4. შექმენით მხარდაჭერითი გარემო
პოზიტიური ურთიერთობები მშობელსა და მოზარდს შორის დიდ გავლენას ახდენს მოტივაციაზე. American SPCC-ის რეკომენდაციით:
-
მოუსმინეთ მოზარდს — არა მხოლოდ მაშინ, როცა რაღაცას ითხოვთ, არამედ როცა უბრალოდ უნდა ისაუბროს.
-
მოერიდეთ მუდმივ შედარებებს თანატოლებთან — „სხვა უკეთ სწავლობს“ ტიპის ფრაზები ხშირად აზარალებს მოტივაციას.
-
აღიარეთ მისი მიღწევები, თუნდაც მცირე ნაბიჯები.
როცა მოზარდი გრძნობს, რომ მის გვერდით დგას ადამიანი, რომელიც არ ამტყუნებს, არამედ უჭერს მხარს, თვითშეფასებაც და მოტივაციაც იზრდება.
5. დააფასეთ პროგრესი — არა მხოლოდ შედეგი
მოზარდები ხშირად კონცენტრირდებიან მხოლოდ საბოლოო მიზანზე, რაც სწრაფად იწვევს იმედგაცრუებას. ეფექტური სტრატეგიაა პროცესზე ფოკუსირება.
-
დაყავით დიდი მიზანი პატარა ნაბიჯებად და აღნიშვნეთ თითოეული მათგანი.
-
ყოველ ნაბიჯზე ჩაატარეთ მოკლე რეფლექსია: „რა ვისწავლე დღეს? რაში გავიზარდე?“
-
დაეხმარეთ დაინახოს საკუთარი პროგრესი — ეს აძლიერებს რწმენას, რომ მიზანი მიღწევადია.
6. მართეთ სტრესი და ემოციური დაძაბულობა
გარდატეხის ასაკში გვიან შესულ მოზარდებს ხშირად ემატებათ სტრესიც — სხეულის ცვლილებების დაგვიანება იწვევს უხერხულობას და შფოთვას. სტრესის ფონზე კი მოტივაცია ბუნებრივად ქვეითდება.
-
დააწესეთ ჯანსაღი რუტინა — საკმარისი ძილი, დასვენება და ფიზიკური აქტივობა.
-
დაეხმარეთ საკუთარი ემოციების ამოცნობასა და გამოხატვაში — დათრგუნული გრძნობები მოტივაციას ახშობს.
-
საჭიროების შემთხვევაში მიმართეთ ფსიქოლოგს — სპეციალისტის ჩარევა შეიძლება გადამწყვეტი აღმოჩნდეს.
7. ჩართეთ აქტიურ და სოციალური საქმიანობებში
სპორტი, მუსიკა, მოხალისეობა, კლუბები — ეს ყველაფერი აძლიერებს მოზარდის თვითშეფასებას და მოტივაციას.
-
აირჩიეთ ისეთი აქტივობა, რომელიც მას სიამოვნებს.
-
დაეხმარეთ, რომ დაინახოს საკუთარი წვლილი — მაგალითად, ჯგუფურ პროექტში მისი იდეა მნიშვნელოვანი იყო.
-
ასეთი გამოცდილება ქმნის შინაგან განცდას: „მე რაღაცის ნაწილია“, რაც მოტივაციის ერთ-ერთი მთავარი ფაქტორია.
8. კომუნიკაცია და თანადგომა – მთავარი ბერკეტები
მოზარდს არ სჭირდება მკაცრი კონტროლი — სჭირდება გაგება და თანაგრძნობა.
ღია საუბარი და ერთობლივი გადაწყვეტილებები აძლიერებს ნდობას და ამცირებს დაძაბულობას.
ფრაზები, როგორიცაა „გესმის, რომ ეს რთულია, მაგრამ ერთად ვეცადოთ“, ბევრად მეტ შედეგს იძლევა, ვიდრე „გააკეთე, რადგან ასე უნდა“.
დასკვნა
მოზარდის მოტივაციის ამაღლება, განსაკუთრებით მაშინ, როცა გარდატეხა გვიან იწყება, მოითხოვს მოთმინებასა და გონივრულ მიდგომას. მნიშვნელოვანია:
-
მისცეთ თავისუფლება არჩევანისთვის,
-
დაანახოთ პროგრესი და მნიშვნელობა,
-
შექმნათ უსაფრთხო, მხარდამჭერი გარემო.
მოტივაცია არ ჩნდება ბრძანებით — ის იქმნება ურთიერთობით, პატივისცემითა და რწმენით, რომ თითოეულ მოზარდს შეუძლია საკუთარი ტემპით მიაღწიოს წარმატებას.
წყაროები:
