ნახევარი საუკუნის შემდეგ გამოქვეყნდა ლავრენტი ბერიას დღიურები, რომლებშიც ის თავის ცხოვრებაზე, თანამებრძოლებზე, დიდ ბელადზე საუბრობს. მასში ინტიმური მომენტებიც არის, თუნდაც ის, როგორ იტირა გენერალისიმუსმა ბერიას თვალწინ.
ბერიას დღიურების ცალკე წიგნად გამოცემა იგეგმება. ჩანაწერები 1938 წელს იწყება, როცა სტალინის შეთავაზებით ბერია საქართველოდან მოსკოვში გადაბარგდა. დღიურში აღწერილია მისი ემოციები ამ გადასვლასთან დაკავშირებით. 1938 წლის 29 ივლისის ჩანაწერში არის სტალინის მისეული პირველი შეფასება. როგორც ბერია წერს, სტალინი “რთული ადამიანია”.
1938 წლის 22 აგვისტოს ბერია საბჭოთა კავშირის შინაგან საქმეთა სახალხო კომისრის პირველ მოადგილედ დაინიშნა, 8 სექტემბერს საბჭოთა კავშირის “ენკავედეს” პირველი სამმართველოს ხელმძღვანელი გახდა. 29 სექტემბერს კი “ენკავედეს” სახელმწიფო უსაფრთხოების მთავარი სამმართველოს უფროსის თანამდებობა დაიკავა.
იმავე წლის სექტემბერში, გაგანია ომში ბერია მთაში დასვენებაზე ოცნებობს: “ყველაფერს მივატოვებდი და გავფრინდებოდი, რომ შეიძლებოდეს. არ შეიძლება. ახლა ჩემი ყველაზე მუშა ადგილებია ენა, ყურები და უკანალი. ლავრენტი იქ, ლავრენტი აქ. ამხანაგო ბერია, საჭიროა, ამხანაგო ბერია, დაუყოვნებლივ”.
1942 წლის აგვისტოში ბერია აღწერს, როგორ ურჩია სტალინს ჩერჩილის დათრობა. “კობამ თქვა, რომ ჩერჩილთან დაკავშირებით ჩემი რჩევა გამოადგა. ჩერჩილი დათანხმდა, დალია და გააფრინა. კობა იცინოდა. ვიაჩესლავიც იცინოდა. მერე კობამ თქვა: “კარგია, როცა წინასწარ იცი მტრის სისუსტეები”.
ბერიას სიტყვებით, პირველად სტალინის თვალებში ცრემლები 1942 წლის 23 სექტემბერს დაინახა, როცა ამცნო, როგორ იბრძოდნენ ადამიანები სტალინგრადთან.
1945 წლის 10 მაისის ჩანაწერებში ისევ ჰყვება სტალინის ცრემლებზე -ბელადი ომის დასრულებასთან დაკავშირებით აღელდა: “ისევ კობასთან ვიყავით საღამოს და კობა ისევ არ ჰგავდა საკუთარ თავს. ცრემლებიც კი ჩამოუგორდა. მეც ვერ ვცნობ საკუთარ თავს. ისეთი ტვირთი ჩამოვიშორეთ, არც კი მჯერა”.
დღიურებში ბერია თავისი “მწარე ხვედრის” შესახებაც ჩივის და პირად გრძნობებს გადმოსცემს ომის მძვინვარებაში.
“სამი წელია ამ საზიზღარ კარუსელში ჩავერთე. სახკომი, კობა, ტელეფონები, ძილი, კობა, სახკომი, კობა, ტელეფონები. ყველა თავისას ირჩევს. მე კი არც ამირჩევია, თავისთავად გამოვიდა”.
არის ლირიკული გადახვევებიც, განსაკუთრებით მისი და სტალინის ახალგაზრდული წარსულის მოგონებებზე. როგორც ჩანს, ბერია სულაც არ იყო ბედნიერი თავისი “მოსკოვური დიდებით”.
1943 წლის 19 აპრილი: “ზაფხული მოდის. რა კარგი იქნებოდა ზღვაზე წასვლა ან თუნდაც სათევზაოდ. კობამ იყვირა, მერე კი უცებ გაახსენდა, როგორ შევექცეოდით კალმახს, როგორ ვაპობდი შეშას. ისე დიდი ხნის წინ იყო ეს, და სხვანაირები ვიყავით მაშინ. საკუთარ თავს შევხედე -ღიპს… მაშინ მოხდენილი ვიყავი, გოგონებს ვუყვარდი. კარგი ცხოვრებისგან სულაც არ ვსუქდები. უფრო ხშირად უნდა ვიცურო. არ გამოდის, დრო არ მაქვს. ჩანს, ეს წელი გარდამტეხი იქნება. უნდა დავიძინო. უკვე ღამის სამი საათია, 20 აპრილი დადგა. სწორედ ამ დღეს დაიბადა ჰიტლერი. ვიაჩესლავმა თქვა ერთხელ, რომ თურმე ის ხორცს არ ჭამს და მინერალურ წყალს სვამს. ჰოდა, დალიოს ჩვენი სადღეგრძელო”.
ჟურნალი “რეიტინგი”
