ბევრმა იცის, როგორი შეგრძნებაა საინტერესო წიგნში ჩაძირვა. ზოგჯერ გამოგონილი პერსონაჟები და ემოციები შეიძლება ისეთივე იგრძნო, როგორც რეალური. საინტერესოა, რა ემართება ჩვენს ტვინს, როდესაც ვფურცლავთ გვერდებს? რით განსხვავდება რეალური ცხოვრების სხვა მომენტებისგან?
ამ კითხვებს ნაწილობრივ უპასუხა გუნდმა, რომელსაც ხელმძღვანელობენ კარნეგი მელონის უნივერსიტეტის სპეციალისტები. მათ გაარკვიეს, როგორ ვკითხულობთ ლიტერატურას მანქანური სწავლის ალგორითმის გამოყენებით.
როგორ სწავლობენ მეცნიერები ტვინის აქტივობას კითხვისას
წაკითხულის აღქმა და გაგება წარმოუდგენლად რთული პროცესია. სწორედ ამიტომ ადრეული კვლევების დროს ექსპერტები ცდილობდნენ მის ნაწილებად დაყოფას და თითოეულ ასპექტზე ცალკე ფოკუსირებას. მაგალითად, ფუნქციური მაგნიტურ-რეზონანსული გამოსახულების გამოყენებით, ისინი აკვირდებოდნენ ტვინის რომელი სტრუქტურები მონაწილეობენ ერთი სიტყვის ან წინადადების დამუშავებაში.
თუმცა, ეს მკაცრად კონტროლირებადი ექსპერიმენტები ნაკლებად ჰგავდა ნორმალურ კითხვას. მანქანათმცოდნეობის ექსპერტებმა განსხვავებული მიდგომა გამოიყენეს. მოხალისეებმა წაიკითხეს საინტერესო რომანის თავი. ამ დროს მეცნიერებმა სკანირება გაუკეთეს მათ ტვინს და შემდეგ დაყვეს მისი მუშაობის პროცესი კომპონენტებად. შედეგად, თავად მკვლევარების აზრით, არის მსოფლიოში პირველი ინტეგრირებული მოდელი, რომელიც აჩვენებს, თუ როგორ ამუშავებს ჩვენი ტვინი დაწერილ სიტყვებს, გრამატიკულ სტრუქტურებსა და ისტორიებს.
მკვლევარებმა შეკრიბეს მოხალისეების რვაკაციანი ჯგუფი და ჩაწერეს მათი ტვინის აქტივობა კომპიუტერული ტომოგრაფიის გამოყენებით, მონაწილეებმა 45 წუთის განმავლობაში წაიკითხეს ეპიზოდი “ჰარი პოტერი და ფილოსოფიური ქვიდან” ( როდესაც პერსონაჟები პირველად სწავლობენ ცოცხებზე ფრენას). მეცნიერებმა მიღებული მონაცემები შეიტანეს კომპიუტერულ პროგრამაში, რომელიც თავად დაწერეს. მათ მიერ შემუშავებული ალგორითმი ეძებდა ტვინის აქტივობის ნიმუშებს, რომლებიც ჩნდება, როდესაც მონაწილეები კითხულობენ გარკვეულ სიტყვებს, გრამატიკულ სტრუქტურებს, კონკრეტული სიმბოლოების სახელებს და ა.შ. სულ იყო 195 ასეთი “ისტორიის ელემენტი”.
მეცნიერთა პროგრამამ განსაზღვრა, თუ რომელი ნაწილი წაიკითხა მონაწილემ მხოლოდ ტვინის აქტივობიდან გამომდინარე. ამ დასკვნების გასაკეთებლად ალგორითმმა გამოიყენა ტვინის აქტივობის ნიმუშები, რომელთა დაკავშირებაც ისწავლა ისტორიის თითოეულ ელემენტთან. როდესაც მკვლევარებმა ისინი ერთდროულად გამოიყენეს, პროგრამამ შეძლო დაედგინა, რომელ მონაკვეთს კითხულობდა ადამიანი 74% სიზუსტით.
საბოლოოდ, მეცნიერებმა გაიმეორეს ტესტი თითოეული ტიპის სიუჟეტის ელემენტისთვის ტვინის თითოეულ რეგიონში. ამან შესაძლებელი გახადა მათ შორის კავშირების პოვნა და შემდეგ ზუსტად განსაზღვრა, თუ ტვინის რომელი სტრუქტურები ამუშავებს გარკვეული ტიპის ინფორმაციას. მიღებული შედეგები გარკვეულწილად შეესაბამებოდა სპეციალისტების მოლოდინებს, ზოგში კი პირიქით, საკმაოდ მოულოდნელი აღმოჩნდა.
როგორც კვლევის ავტორებმა იწინასწარმეტყველეს, ჩვენი ტვინი გადის ცალკეულ სიტყვებს ვიზუალური ქერქის საწყის ეტაპზე, რომელიც ამუშავებს ყველა ვიზუალურ ინფორმაციას და შემდეგ უფრო მაღალი დონის დამუშავების ზონებში გადააქვს. ეს არის ტვინის შუბლისა და პარიეტალური წილების კონვოლუცია, რომლებიც მონაწილეობენ ენასთან დაკავშირებულ პროცესებში, მეტყველების გაგებასთან, დაწერილი სიტყვების ინტერპრეტაციასთან, რეფლექსიასთან და ა.შ. მაგრამ ეს ყველაფერი არ არის.
როდესაც კვლევის მონაწილეები კითხულობდნენ ფიზიკური მოძრაობების აღწერილობას წიგნში, მათი აქტივობა უკანა საფეთქლის წილსა და კუთხოვანი გირუსში იცვლებოდა. ტვინის ეს უბნები ჩართულია რეალურ ცხოვრებაში მოძრაობების აღქმისას.
მოთხრობის სხვადასხვა პერსონაჟის პიროვნებები იყო დაკავშირებული ნერვულ აქტივობასთან მარჯვენა უკანა ზედა და შუა დროებით რეგიონებში. მისი სტრუქტურები მნიშვნელოვანია მეტყველების აღქმისთვის, ვიზუალური მეხსიერებისთვის და ემოციებისთვის.
დიალოგები ასოცირებული იყო სწორ დროებით პარიეტულ კვანძთან. ტვინის ეს რეგიონი მნიშვნელოვან როლს ასრულებს იმ პროცესში, რომლითაც ჩვენ წარმოვიდგენთ სხვა ადამიანების აზრებსა და მიზნებს.
თუმცა, ზოგიერთი ეს სფერო არც კი განიხილება ტვინის ენობრივი სისტემის ნაწილად. ჩვენ მათ ყოველდღიურად ვიყენებთ, როცა რეალურ სამყაროსთან ვურთიერთობთ, ახლა კი აღმოჩნდა, რომ ისინიც ჩართულია, როცა ვიზარებთ წიგნების სხვადასხვა პერსონაჟის თვალსაზრისს. სხვა სიტყვებით რომ ვთქვათ, ეს არის ტვინის უბნების ქსელი, რომელიც საშუალებას გვაძლევს „გავხდეთ“ პერსონაჟი მოთხრობაში, რომელსაც ვკითხულობთ.
მკვლევარები იმედოვნებენ, რომ ასეთი დიაგნოსტიკური საშუალებები ერთ დღეს გამოდგება დისლექსიისა და კითხვის სხვა დარღვევების პერსონალიზებული ნევროლოგიური მკურნალობის შესაქმნელად. და თუ ეს მეთოდები ეფექტური იქნება, ბევრ ადამიანს გაუადვილდება კარგ წიგნებში ჩაძირვა.
მასალის გამოყენების პირობები
